Οι Ψυχολογικές Αντιδράσεις της Εφηβείας

Η εφηβεία είναι μία περίοδος έντονων αλλαγών, τόσο στον βιοσωματικό όσο και στον ψυχολογικό και κοινωνικό τομέα. Οι βιοσωματικές αλλαγές που βιώνει ο έφηβος συνοδεύονται από ψυχολογικές αντιδράσεις, φόβους και ανησυχίες που εκδηλώνονται με διάφορους τρόπους. Κάθε έφηβος είναι διαφορετικός και μπορεί να εκδηλώνει διαφορετική συμπεριφορά, εξωτερικεύοντας τις αντιδράσεις του. Οι πιο συνήθεις αντιδράσεις κατά τη διάρκεια της εφηβείας, μπορεί να είναι ένας συνδυασμός των παρακάτω :

• Επιθυμία για απομόνωση – Ο έφηβος στρέφεται προς τον εαυτό του και μπορεί να διακόψει παλιές φιλίες και σχέσεις. Επίσης μπορεί να αρχίσει να αποφεύγει να πάρει μέρος σε οικογενειακές δραστηριότητες που παλιότερα τον ευχαριστούσαν, π.χ. οικογενειακές γιορτές και διακοπές.
• Συναισθήματα πλήξης και αδιαφορίας είναι συχνά κατά την εφηβεία, καθώς ο έφηβος παύει να ενδιαφέρεται για δραστηριότητες και πράγματα που τον ενδιέφεραν και αποκτά νέα ενδιαφέροντα.
• Ευσυγκινησία / Νευρικότητα – Αλλαγές στην ισορροπία των ορμονών, κάνουν τον έφηβο πιο ευσυγκίνητο και νευρικό, εύθικτο και επιρρεπή σε αισθήματα έντονης απογοήτευσης και θυμού. Αυτή η συναισθηματική αστάθεια μπορεί να προκαλέσει εντάσεις στις σχέσεις του εφήβου με τους γονείς και τα αδέρφια του.
• Αντιδραστική / εχθρική στάση προς τους άλλους – Ο έφηβος προβάλλει αντιρρήσεις, γκρινιάζει και δε δείχνει διάθεση συνεργασίας. Προκαλεί καυγάδες και τα σχόλια του διαταράσσουν το πρότερο κλίμα των οικογενειακών σχέσεων. Στην πρώτη φάση της εφηβείας συχνή είναι και η εκδήλωση εχθρότητας προς το άλλο φύλο, όχι μόνο στο κοινωνικό αλλά και στο οικογενειακό πλαίσιο.
• Η απότομη πτώση του επιπέδου της σχολικής επίδοσης είναι σύνηθες φαινόμενο κατά την εφηβεία. Οι έντονες συναισθηματικές καταστάσεις που βιώνει ο έφηβος, σε συνδυασμό με όλες τις παραπάνω αντιδράσεις και αλλαγές, θέτουν το ενδιαφέρον για την ενασχόληση με το διάβασμα σε δεύτερη μοίρα.
• Εναντίωση προς κάθε μορφή εξουσίας – Στόχοι της εναντίωσης σε κάθε μορφής εξουσίας γίνονται συχνότερα οι γονείς και οι καθηγητές του εφήβου.
• Έλλειψη αυτοπεποίθησης – Καθώς το Εγώ του εφήβου αλλάζει, μαζί με την εξωτερική του εμφάνιση, μπορεί να εμφανιστούν αισθήματα ανασφάλειας και άγχος αποτυχίας. Η έλλειψη βεβαιότητας για την ταυτότητά του που αλλάζει διαρκώς, είναι επόμενο να προκαλεί και μία μείωση της αυτοπεποίθησης του εφήβου.
• Ονειροπόληση – Η ονειροπόληση προσφέρει στον έφηβο μία διέξοδο για τα έντονα αισθήματα που βιώνει και ένα όχημα για να φανταστεί τον εαυτό του μέσα σε διάφορους ρόλους και καταστάσεις.
• Υπεραπασχόληση με θέματα του σεξ – Καθώς ο έφηβος γίνεται παρατηρητής της σεξουαλικής του ωρίμανσης, είναι επόμενο να αυξάνεται και το ενδιαφέρον γύρω από θέματα του σεξ.

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς:

Η αντιδραστικότητα του εφήβου, η πτώση στη σχολική επίδοσή του και η απομάκρυνσή του από την οικογένεια απασχολεί συχνά τους γονείς. Οι συγκρούσεις και μία αίσθηση ότι όπως και να προσπαθήσουν να διαχειριστούν την συμπεριφορά του παιδιού τους αποτυγχάνουν είναι χαρακτηριστικά στους γονείς εφήβων.

• Σημαντικό είναι να θυμόμαστε ότι η εφηβεία αποτελεί μία περίοδο αλλαγών και όπως σε κάθε περίοδο αλλαγών η προϋπάρχουσα ισορροπία πρέπει να διαταραχθεί για να επιτευχθεί μία νέα ισορροπία. Οι δυσκολίες είναι φυσιολογικές και πρέπει επομένως να είναι αναμενόμενες.

• Όρια και Διάλογος – Τα όρια πρέπει να επαναπροσδιοριστούν, ώστε να επιτρέπουν στον έφηβο μεγαλύτερη ανεξαρτησία και ελευθερία κινήσεων με ασφάλεια. Οι περισσότεροι έφηβοι τείνουν να αποφεύγουν τον διάλογο, όταν τους τον προτείνουν οι γονείς τους. Παράλληλα όμως, είναι πολλές οι φορές που οι ίδιοι ανοίγουν διάλογο για να διαφωνήσουν με τους γονείς τους. Επομένως, ο γονέας είναι αυτός που καλείται να θέσει ασφαλή και εποικοδομητικά όρια στον διάλογο. Ο έφηβος είναι πολύ πιθανό να αντιδράσει σε αυτά τα όρια. Τότε, ο γονέας καλείται να βοηθήσει τον έφηβο να διαπραγματευτεί μαζί του τους κανόνες του διαλόγου και της συμπεριφοράς.

• Η ψυχική ισορροπία των γονέων είναι πολύ σημαντική, γιατί επιτρέπει στον γονέα να διατηρήσει τον έλεγχο του εαυτού του και της συμπεριφοράς του, όταν έρχεται αντιμέτωπος με τον θυμό και τις επιλογές του έφηβου παιδιού του. Όταν ο γονέας δεν μπορεί να διαχειριστεί τα δικά του αισθήματα, τότε γίνεται λιγότερο ικανός να βοηθήσει το παιδί του.

• Καλή συνεργασία των γονέων. Σε μία δύσκολη περίοδο, όπως αυτή της εφηβείας, οι γονείς δοκιμάζονται ξανά ως ομάδα.

• Σε περιπτώσεις όπου ο γονέας δεν μπορεί να διαχειριστεί τις δυσκολίες ή ανησυχεί για την σωματική ή/και ψυχική ασφάλεια του εφήβου, ή σε περιπτώσεις που η συμπεριφορά του εφήβου θέτει σε κίνδυνο άλλους, η συνεργασία με τους κατάλληλους φορείς και ειδικούς είναι απαραίτητη.